آینده دانشگاهها در ایران؛ جامعه محوری و کارآفرینی
سومین نشست از سلسله نشستهای «آینده دانشگاهها در ایران؛ جامعهمحوری و کارآفرینی» در روز چهارشنبه مورخ ۲۴ دیماه ۹۹ برگزار شد. این میزگرد با سخنرانی دکتر بهروز زارعی کرگ آباد، دانشیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران، دکتر رضا نقی زاده، مشاور معاون پژوهش و فناوری وزارت عتف و عضو هیئتعلمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و دکتر مژگان سمندر علی اشتهاردی، عضو هیئتعلمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد. دکتر سمندر علی اشتهاردی، در ابتدای این میزگرد به تدوین بیانیهای با عنوان آینده دانشگاهها در ایران؛ جامعهمحوری و کارآفرینی اشاره کرد و گفت هدف بیانیه، ایجاد درکی مشترک و آیندهنگر در میان نخبگان دانشگاهی کشور است و در پنج بخش تشکیلشده است که بخش اول آن با عنوان «روندهای کلان مؤثر بر آینده دانشگاهها»، محور اصلی میزگرد با تأکید روی روندهای کلان حاکم بر سطح ملّی و بینالمللی است. در ادامه سمندر علی اشتهاردی، ضمن اشاره به سایر بخشهای بیانیه با عناوین «تغییرات محوری در آینده دانشگاهها»، «ارزشهای حاکم بر دانشگاهها در آینده»، «سیاستهای کلان» و درنهایت بخش «مسیر پیش رو» که به لزوم تدوین سند تحول دانشگاه جامعهمحور و کارآفرین میپردازد، بخش اول بیانیه را بهصورت اجمالی معرفی کرد و بحث میزگرد را با طرح سؤالی در زمینه آینده دانشگاهها و اهمیت درک تحولات توسط جامعه علمی به چالش کشید.
دکتر زارعی در پاسخ به این پرسش ضمن تعریف کلاسیک «سازمان» بر ضرورت ایجاد شبکه همکاری و بهرهبرداری از همافزایی دانش میان دانشگاهیان، تأکید کرد و افزود مکانیسم آموزش عالی، بایستی به ایجاد ارزش اجرایی برای مخاطبان علمی در سطح ملی و بینالمللی بیانجامد تا در فضای اجرایی پیچیده و گسترده کنونی، بهصورت کارآمد ظاهر شود و نقش بسزایی ایفا نماید. در مقابل نباید از اهمیت نقش اجرایی دستگاهها در بهرهبرداری صحیح از نیازهای علمی غافل شد و تعامل دانشگاه و دستگاه اجرایی همچون دو نهاد جداییناپذیر برای رسیدن بهغایت توسعهیافتگی و حل مشکلات و چالشهای جامعه ضروری است. البته گفتنی است علیرغم تغییرات موفقیتآمیز علمی، همواره «بخش اجرایی» پیشران این مسئله است. بنابراین، متصدیان اجرایی برای رفع نیازهای تنوع جامعه، ملزم به همکاری با نهادهای علمی و بهرهبرداری از تخصص ارزشمند آنها در زمینههای گوناگون هستند.
دکتر نقی زاده نیز در پاسخ به پرسش مطرحشده، لزوم تغییر مسیر دانشگاهها با توجه به ایجاد مسائل و چالشهای گوناگون امروزی را مورد تأکید قرارداد و افزود با توجه به افزایش ظرفیت علمی دانشگاهیان، باید در راستای تحول دانشگاهها گامهای اساسی برداشته شود و نهاد دانشگاه ضمن ادامه فرایند علمی همچون تربیت نیروی انسانی، آموزش و پژوهش در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی، نقطه عطف تأثیر و تحول در جامعه باشد. ایشان با ذکر جمله «دانشگاه، مبدأ همه تحولات است» از بیانات امام خمینی (ره)، بر ضرورت اعمال تحول در تمامی بخشهای دانشگاه اشاره کرد و گفت آغاز تحول، با جامعهمحوری و کارآفرینی دانشگاه و نقش کلیدی آن در سازوکار تحولات امکانپذیر است. همچنین درک ضرورت تغییر و سپس قوانین سیاستگذاری در آییننامهها و دستورالعملها گامهای ضروری در این مسیر محسوب میشوند.
در ادامه، سخنرانان میزگرد در خصوص روندهای کلان در سطح ملی و بینالمللی که منجر به تغییر نقش و رفتار دانشگاهها در جوامع مختلف میشود همچون نیازهای جامعه به توسعه علم، فناوری و نوآوری و تغییر رویکرد اقتصادی کشور به سمت اقتصاد دانشبنیان، افزایش بیکاری در بین دانشآموختگان دانشگاهها و پیچیدهتر شدن ماهیت مشاغل، نبود امکان برنامهریزی منسجم توسعهای در دانشگاهها با اتکا به بودجههای عمومی و دولتی، نیاز فزاینده دانشگاهها به منابع مالی برای ورود به فعالیتهای جدید و پیشران، افزایش فاصله حقوق و مزایای اعضای هیئتعلمی داخل با خارج از کشور، نبود امکان تأمین مالی پژوهشگران تماموقت موردنیاز از محل منابع عمومی و دولتی در سطح ملی، و از روندهای کلانی همچون سرعتبالای تغییرات در حوزه علم، فناوری و نوآوری و منسوخ شدن سریع محتوا و رشتههای تحصیلی جاری، تغییر رویکرد شاخصهای دانشگاههای برتر جهان به سمت کارآفرینی، نوآوری و حل نیازهای جامعه و تغییر شیوههای آموزشی و توسعه فناوریهای نوین در انتقال محتوای آموزشی و پژوهشی در سطح بینالمللی یادکردند.
در پایان این نشست نیز حاضرین در جلسه سؤالات خود را مطرح کردند و همراه با سخنرانان به بحث و تبادلنظر پرداختند.