درباره ما » معرفی مرکز
معرفی مرکز
آنچه امروز در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور انجام میشود؛ از آن نوع فعالیتهایی است که در ایران اولین بار از سال 1348 و با تأسیس مؤسسه تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی آغاز شده بود. دو سال پس از آنکه، در تاریخ آموزشی ایران، وزارتی جدید به نام «علوم و آموزش عالی» و با شعار برنامهریزی آموزشی و پژوهشی پدیدار شد، مؤسسه تحقیقات و برنامهریزی علمی و آموزشی نیز به عنوان سازمانی مستقل و به قصد همکاری و همفکری با وزارت (جوان) علوم فعالیتش را آغاز کرد. در درون این مؤسسه، چهار مرکز متفاوت، که به عناوین (1) برنامهریزی آموزشی؛ (2) سیاست علمی؛ (3) مرکز خدمات کتابداری؛ (4) اسناد و مدارک علمی نامیده میشدند، وظایفی پژوهشی را بر عهده گرفتند و تا هنگامه انقلاب اسلامی این ساختار برقرار بود.
مدت کوتاهی که از انقلاب گذشت، در سال 1359، تصویبِ لایحهای قانونی[1]؛ توسط شورای انقلاب، زمینه را برای فعالیت مجدد آن نوع از پژوهشها ایجاد کرد. مبتنی بر این لایحه، وزارت فرهنگ و آموزش عالی موظف شد که مقدمات لازم برای هماهنگ ساختن، تمرکز و ادغام سازمان و بودجه مراکز، مؤسسات، بنیادها، دفاتر تحقیقاتی و پژوهشی در کلیه زمینههای علمی را فراهم آورد و مرکز ملی تحقیقات علمی را از ادغام همه آنها ایجاد کرده و توسعه دهد».
تصویبِ لایحه فوق، با شروع انقلاب فرهنگی، تعطیلی دانشگاهها و مراكز آموزش عالی و مشكلاتی که وزارت فرهنگ و آموزش عالی از آن متأثر شده بود؛ همزمان شده و به همین تقدیر، مسیرِ فعالیت مركز ملی تحقیقات علمی نیز از همان ابتدا متوقف شد.
پس از بازگشایی دانشگاهها و تجدید حیات آموزش و پژوهش، انگیزهای ایجاد شد که مرکزی که نامش همچنان خوشنام بود مجدداً برپا شود. جنگی تحمیلی شروع شده بود و دوام در این جنگ، به خودکفایی نیاز داشت و چنین موضوعی میسر نمیشد، مگر از مسیر پژوهش و این همه ممکن نبود مگر با تعیین دقیق اولویتها، اهمیت دادن به پژوهشها، ارائه خدمات علمی و ارائه محصولات فناورانه و درنهایت توسعه دادن همكاریهای علمی و ارتباطات بینالمللی.
همین نیازها و نگرشها باعث شد، آئیننامهای اجرایی برای مركز تحقیقات علمی كشور، تهیه و شرح وظایفی به وسیله وزارت فرهنگ و آموزش عالی برایش تعیین و در شورای پژوهشهای علمی كشور به تاریخ 20/04/1364 تصویب و ابلاغ شود. این مصوبه نام «مركز ملی تحقیقات علمی كشور» را نیز به «مركز تحقیقات علمی كشور» تغییر میداد.
در همان سال در تبصرهای از بودجه پیشنهادی دولت، تعیین شد که سازمان و تشكیلات داخلی مركز تحقیقات علمی كشور، با وظایفی که برایش تعیینشده، توسط «رئیس مركز» تهیه و پس از تأیید در شورای پژوهشهای علمی، به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی كشور برسد. اما، از بد حادثه، این بند از آئیننامه مذکور، اجرا نشد تا شش سال بعد، که همان سالی است که مرکز دوران جدید فعالیتش را به طور رسمی آغاز میکند.
در سال ۱۳۷۰ اساسنامه، چارت سازمانی و شرح وظایف «مركز تحقیقات علمی كشور» به تصویب شورای گسترش وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسید و مركز (در ابتدا) در قالب پنج گروه علمی که (1) شناخت و سنجش تحقیقات، (2) برنامهریزی و هماهنگی تحقیقات، (3) مطالعات و تحقیقات بینالملل، (4) سیاست علمی، و (5) پژوهش نشریات نامیده شدند، و تحت سرپرستی معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت، شروع به کار كرد.
دهه هشتاد آبستن تغییرات جدیدی برای مرکز بود. در جریان برنامه سوم توسعه، وظایف کلان جدیدتری به وزارت بازطراحی شده «علوم، تحقیقات و فناوری» محول شده بود و عنوان «سیاست» نیز به مرکزی که تاکنون نیز مرکز «تحقیقات سیاست علمی كشور» خوانده میشود؛ اضافه شد. سال 1383 و با تشكیل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف)، اساسنامه مركز تغییر یافته و از معاونت پژوهشی وزارت علوم مستقل و مقرر شد که به عنوان كانون تفكر در زمینه سیاستپژوهی و سیاستسازی علم، پژوهش و فناوری در سطح ملی و بهصورت فرابخشی ایفای نقش كند.
امروز مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، بار مسئولیت سنگینتری را احساس میکند که به واسطه تعیین نقشش بهعنوان کانون تفکر در زمینه سیاستپژوهی و سیاستسازی علم، پژوهش و فناوری در سطح ملی بر دوشش گذاشته شده است و برای به مقصد رساندن این امانت به بازترتیب دادن مأموریتها و دوباره سازمان بخشیدن به گروههای علمیاش پرداخته تا به شایستهترین صورت و در راستای نیازهایی که در شورای عالی عتف و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تعریف و مقرر شده نقشآفرینی کند. همه آنچه در این مرکز انجام میشود از سیاستگذاری جزءنگر در چارچوب تعریفشدۀ علوم و تحقیقات گرفته تا سیاستپژوهیِ کلاننگر و جامع برای توسعۀ فناوری و نوآوری؛ از پژوهشهایی اقتصادی برای بهینهسازی هزینهها و مخارجها گرفته تا عمقاندیشی اخلاقی و فلسفی در ابعاد اجتماعی و انسانی علم، فناوری و نوآوری، از مطالعه دوراندیشانه برای تسخیر آیندهای نامتعین گرفته تا ابزاراندیشی در چگونگی ارزیابی تصمیمات و سیاستها و دستاوردهای علمی و فناورانه؛ به این انگیزه بوده تا مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور جهشی پرشتاب برای نقشآفرینی بیشتر و مؤثرتر در حوزه علم، فناوری و نوآوری کشور داشته باشد.
شش گروه علمی-پژوهشی با عنوانهای: (1) ارزیابی سیاستها و پایش علم، فناوری و نوآوری، (2) تأمین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، (3) سیاست علوم و تحقیقات، (4) سیاست فناوری و نوآوری، (5) مطالعات آینده علم و فناوری (6) مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، اجزاء نهادی را شکل دادهاند که در غبار طوفان و تاریخ، آبدیده و چالاک مانده است.
[1]. لایحهای راجع به هماهنگی و تمرکز ادغام سازمان برنامه و بودجه مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی علمی و ایجاد مراکز تحقیقات علمی