مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری

معرفی و چشم انداز

توسعه علم و فناوری در چند سده اخیر، نقشی اساسی در تعیین ماهیت انسان، جوامع و جهان امروز بازی کرده است. هر بُعدی از زندگی بشر امروز، (پیش‌بینی شده یا غیرمنتظره) از جنبه‌هایی از علم و فناوری متاثر شده است. به همان نسبت، شرایط اجتماعی و تصمیمات بشری نیز در چگونگی توسعۀ علم و فناوری نقش داشته و خواهد داشت.

مطابق چنین تصویری، مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، را می‌توان مطالعاتی میان‌رشته‌ای قلمداد کرد که بر چگونگی تعاملات میان تصمیمات بشری و مناسبت‌های اجتماعی (از یک سو) و توسعه علم وفناوری (از سوی دیگر) تمرکز دارد. در یک تصویر جزئی تر، مطالعات نظری همچنین بررسی می‌کند که علم، فناوری و نوآوری به طور خاص در ایران چطور شکل گرفته، چطور به شرایط اجتماعی ایران شکل داده و چطور از تحولات اجتماع تأثیر پذیرفته است. اینکه علم به عنوان نهادی اجتماعی، از چه هنجارها و چه ارزش‌هایی تبعیت می‌کند، چه هنجارها و ارزش‌هایی در ارتباط متقابل علم و جامعه وجود دارد، و اینکه چه هنجارها و ارزش‌هایی میان این دو باید وجود داشته باشد، از دیگر موضوعات این حوزه خواهد بود.

چنین دانشی، مستقیم یا غیر مستقیم، به تصمیمات آینده و سیاست‌هایی که در زمینه علم و فناوری و نوآوری اتخاذ خواهد شد، جهت و مسیری خواهد داد که با اقلیم اجتماعی ایران سازگار باشد. گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری نیز با این هدف که بتواند در جهت‌دهی مسئولانه‌تر به تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های علم وفناروی و نوآوری موثر باشد به مطالعه نقش متقابل و دوسویه علم، فناوری و نوآوری بر زندگی انسان و جامعه خواهد پرداخت.

برای رسیدن به چنین هدفی گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری از یک وجه، به شناخت، توسعه و بسط دیدگاه‌ها و نظریات عمیقی که در حوزه علوم انسانی در موضوع علم، فناوری و نوآوری مطرح است خواهد پرداخت و از وجهی دیگر به استخراج مدلهای بومی که با استفاده از به روزترین روش‌های علوم‌انسانی و با در نظر گرفتن زمینۀ اجتماعی ایران امکان پذیر خواهد شد می‌پردازد. وجه اول نیازمند بررسی، استخراج، تعمق، و تعبیر و تفسیر در نظریات و مدلهای جهانی و بومی است و وجه دوم مستلزم انجام پژوهش‌های کیفی، کمی و آمیخته و همچنین پژوهش‌های عمیق تاریخی، فرهنگی، اجتماعی در اجتماع علمی و دانشگاهی ایران خواهد بود.

مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور (از جامعه‌شناسی علم و فناوری گرفته تا تاریخ و فلسفۀ علم و فناوری) دارای سابقه‌ای به قدمت مرکز است. امروز نیز این نوع مطالعات، همچنان در قالب فعالیت‌های گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نواوری ادامه خواهد داشت.

شرح وظایف

• فعالیت در زمینۀ اخلاق علم، پژوهش، فناوری و نوآوری
• فعالیت و مطالعه مراودت و تعاملات میان علم و جامعه
• توجه به پیشرفت‌های نظری (شامل مطالعات فلسفی، اجتماعی، اخلاقی در حوزه سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری)
• توجه به وجه اجتماعی و اخلاقی حوره سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری

اهداف

• رسیدن به مرزهای دانش جهانی در زمینه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری
• انجام طرح های پژوهشی بنیادی، کاربردی و توسعه ای مرتبط با مطالعات نظری علم، فناوری و نواوری
• ترویج و آگاهی بخشی عمومی در خصوص سیاست های علم، فناوری و نواوری
• ایجاد ارتباط سازنده با موسسات پژوهشی مرتبط با حوزه‌های مطالعات علم، فناوری و نوآوری
• شناخت چالش های اساسی کشور و ارائه راهکار و مشاوره در زمینه‌های مرتبط با علم و جامعه، اخلاق علم و فناوری، ترویج علم و فناوری