نشست جامعه شناسی و تکنولوژی: “معرفی چهار رویکرد در مطالعات تکنولوژی معاصر”
تاریخ انتشار: 1402/02/04
به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نشست جامعه شناسی و تکنولوژی: «معرفی چهار رویکرد در مطالعات تکنولوژی معاصر» یکشنبه27 فروردین ماه1402 با سخنرانی دکتر محمدحسین بادامچی عضو هیئت علمی گروه مطالعات علم و فناوری مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزات عتف برگزار شد.
در ابتدا دکتر مژگان خوشنام عضو هیئت علمی گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری و دبیر نشست پس از بیان خیر مقدم ضمن معرفی دکتر محمد حسین بادامچی، مقدمهای را در خصوص این نشست بیان کرد.
دکتر محمدحسین بادامچی در این ارائه با بررسی جایگاه تکنولوژی در جامعهشناسی و سیر تحولات نظریه اجتماعی در چهار رویکرد مهم از قرن نوزدهم تا کنون، توضیح داد که بررسی «رابطه دوسویه میان تکنولوژی و جامعه» موضوع تازهای در جامعهشناسی و مطالعات تکنولوژی است. وی در خصوص رویکرد اول جامعهشناسی و تکنولوژی بیان کرد که هردو ذیل «علم» قرار دارند، دوگونه از «علم کاربردی» که مهندسیِ طبیعت، انسان و جامعه را در مسیر «عقلانی شدن جهان» بر عهده دارند.
دکتر بادامچی ادامه داد: در این رویکرد پوزیتیویستی-تکنوکراتیک، تکنولوژی و جامعه هیچیک هستی مستقلی ندارند و بخشی از مسیر رشد خطی و انباشتی عقلانیت علمی و پیشرفت سازمان کارآمد صنعتی شدن هستند. عضو هیئت علمی گروه مطالعات علم و فناوری مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در خصوص رویکرد دوم که متأثر از تحقیقات مارکس آغاز و به هایدگر و الول ختم میشود گفت: تکنولوژی به تدریج از زیر سایه علم خارج میشود و به عنوان عامل مستقلی در شکلدهی جوامع شناخته میشود. این رویکرد جبرانگارانه به تکنولوژی بر تأثیر یکسویه تکنولوژی بر جامعه تأکید دارد و آنرا در دو سویه کاملاً متضاد تکنولوژیشیفتگی (مدافعان توسعه، جامعه پساصنعتی و کارآفرینی) یا تکنولوژیهراسی (مکتب فرانفکورت، سنتگرایان) بروز میدهد.
دکتر بادامچی افزود: در رویکرد سوم که بعد از تحولات معرفتشناختی دهه 1960 میلادی و تنها در دهه 1980 به بعد امکان بروز مییابد با نقد توأمان دو رویکرد قبلی و همچنین ابزارانگاری ایدئولوژیک و تأثیر جامعه و فرهنگ بر تکنولوژی نیز شناخته میشود به نقطه تولد رشته جدید «مطالعات علم و فناوری» و برساختگرایی اجتماعی تکنولوژی است. رویکرد چهارم بسیار متأخر است و با تلفیق رویکردهای قبلی با نظریات انتقادی پسامدرن میکوشد پیچیدگی رابطه دوسویه میان تکنولوژی و جامعه را به نحوی انتقادی، انضمامی و در عین حال تئوریک و ساختارمند مورد بررسی قرار دهد. اندرو فینبرگ و نظریه انتقادی تکنولوژی او و برخی مطالعات فمینیستی تکنولوژی، الگوهای پیشروی رویکرد چهارم هستند.
وی در پایان به جمعبندی موارد مطرح شده پرداخت و گفت: فضای مهندسی، مدیریت و سیاستگذاری علم و تکنولوژی در ایران هنوز در رویکرد اول و فضای علوم انسانی ایران عمدتاً تلفیقی از رویکردهای پوزیتیویستی و ذاتگرایانه اول و دوم است و آشنایی با تحولات جدید در رویکردهای سوم و چهارم به دلایل متعددی هنوز حاصل نشده است.
در پایان پس از جمع بندی مطالب و بحث و تبادل نظر، سخنران محترم به پرسشهای شرکت کنندگان پاسخ داد.