دهمین پیشنشست تخصصی نخستین همایش ملی مرجعیت علمی با عنوان «نقش نظام ارزيابي در تحقق مرجعيت علمي» برگزار شد
تاریخ انتشار: 1402/08/16
به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دهمین پیشنشست تخصصی نخستین همایش ملی مرجعیت علمی با عنوان «نقش نظام ارزيابي در تحقق مرجعيت علمي» روز يكشنبه، 14 آبانماه ۱۴۰۲ به ریاست دکتر سيدروحالله رازيني؛ رئیس مركز نظارت، ارزيابي و تضمين كيفيت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، دبيري دكتر حجتاله مراديپور؛ معاون مركز نظارت و با سخنرانی دکتر رضا نوروززاده؛ عضو هيئت علمي مركز نظارت، دکتر سید مجتبي امامي؛ معاون پژوهشي دانشگاه امام صادق (ع)، دکتر حسين قليپور؛ پژوهشگر حوزه حكمراني علم دانشگاه امام صادق (ع) و با حضور آقاي دكتر سيدسروش قاضينوري (رييس مركز تحقيقات سياست علمي كشور و دبير علمي همايش) و روساي مركز نظارت استانها و ساير علاقمندان و صاحب نظران در سالن شهداي جهاد علمي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري برگزار شد.
پس از قرائت آیاتی از قرآن کریم، دکتر سیدسروش قاضینوری به ارائه پیشینهی اقدامات صورت گرفته در رابطه با مرجعیت علمی پرداخت. وی در ادامه با اشاره به قدمت موضوع مرجعیت علمی و تاکید مقام معظم رهبری بر این موضوع در ۱۸ سال گذشته بيان كردند كه متاسفانه نه در بعد مفهوم سازي؛ كه مرجعيت علمي چيست و نه در بعد ضرورت؛ كه چرا ما در جمهوري اسلامي بايد به دنبال مرجعيت علمي باشيم، و نه در بعد چگونگي به اين مسئله به صورت عميق پرداخته نشده است. همچنين افزودند كه به لحاظ علمي هم متاسفانه مجموعه توليدات علمي تاكنون قابل توجه نبودهاند و عمده آنها هم به تحليل محتوا پرداخته است. در نهايت وی با بيان اينكه، ما احساس كرديم كه كنفرانس مرجعيت علمي نياز به يك حركت همه جانبه از سوي همه دستگاهها دارد لذا در اين راستا سعي كرديم تا همه صاحب نظران را در قالب فراخوان مقاله، مقالات سفارشي، پيشنشستها و مصاحبهها در كار دخيل كنيم، گفت: اميدواريم اين كار نقطه عطفي بر مبحث مرجعيت در كشور باشد.
در ادامه دكتر رازيني با اشاره به اهميت حكمراني از طريق شاخصگذاري در دنياي امروز به اين نكته پرداخت كه نظام ارزيابي و نظارت علاوه بر اينكه كنترلكننده هست از طريق تعيين شاخصها جهتده هم ميباشد و بدين شكل ميتواند به تحقق مسير كمك كند. وی در ادامه به بيان تاثير متقابل نظام ارزيابي و مرجعيت علمي پرداخته و شاخصهاي ارزيابي را از دو جهت براي مركز نظارت و ارزيابي وزارت عتف مهم شمرد. اول اينكه بحث مرجعيت جزو برنامههاي مقام عالی وزارت بوده و پيش از آن هم مطالبه مقام معظم رهبري بوده است و ديگر اينكه نظارت و ارزيابي اين مركز عموماً نظارت و ارزيابي عملياتي بوده و شايد كمتر اهداف، جهتگيريها و راهبردهاي كلي مورد توجه اين مركز بوده است. لذا دغدغه مرجعيت بهانه و فرصتي براي ورود اين مركز به عرصه راهبردي و كلان شد يعني فارغ از موسسات بايد ارزيابي كرد كه قطار علمي كشور به چه جهتي در حال حركت است.
در ادامه جلسه دكتر رضا نوروززاده سخنرانی با عنوان “نقش و جايگاه نظام ارزيابي در تحقق مرجعيت علمي” را ارائه نمود. وی مرجعيت را كلان فرايندي تعريف كرد و گفت: پيشرفت همه جانبه كشور، ثروت آفريني، اقتدار علمي، رشد اقتصادي، عزت ملي و تشكيل تمدن اسلامي، از افقها و پيامدهاي آن محسوب ميشود. همچنين وی مرجعيت علمي را در قالب يك مدل مفهومي نتيجه و تکمیل زنجيره توليد علمي، استقلال علمي و سپس اقتدار علمي دانسته و گفت: نقش آفرينان آن نظام آموزشي تخصصي، نظام آموزشي عمومي، نظام اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي هستند. در ادامه وی از سياستگذاري، برنامهريزي، اجرا، ارزيابي و بازخورد به عنوان اركان مرجعيت علمي ياد كرد و نهايتاً از ارزيابي به عنوان تيغي دو لبه نام برد كه در صورت طراحي، اجرا و كاربست اصولي مي تواند موجب بهبود و تعالي عملكرد شود و در صورت عدم توجه به هدف اصلي ميتواند براي زيرسوال بردن و مچگيري مورد استفاده قرار بگيرد و موجب دور شدن از اهداف گردد.
در ادامه دکتر سيدمجتبي امامي مطالب خود را با عنوان “شاخص ناپذيري مرجعيت علمي؛ پوياييهاي شاخصسازي علم و فناوري در مسير پيشرفت” ارائه نمود. وی با ارائه مثالهاي متنوع اشاره كرد: در ابتدا بايد بدانيم مرجعيت علمي چه نوع مقصدي است؟ معمولاً نگاه ما اين است كه مرجعيت علمي يك «هدف» است اما به نظر من فهم مرجعيت از نوع «چشماندازي» است كه مي توانيم به آن نزديك شويم. وی همچنین افزود: مرجعيت يك هدف عيني و دقيق نيست بلكه چشماندازي الهامبخش است و ما با نگاهي به چشماندازي هرچند مبهم، نقايص اصلي را درك و درصدد رفع آن بر خواهيم آمد و اينگونه گام هاي بعدي براي رسيدن به چشم انداز را تدوين خواهيم كرد. دکتر امامی ادامه داد: در مفهوم «نظام ارزشيابي عمومي» نمي توان در پي مرجعيت علمي به معناي ناچاري پژوهشگران جهاني براي يادگيري زبان فارسي باشيم، يعني در تمام عرصه هاي علمي لزوماً اثرگذار نيستيم اما به معناي استفاده از «ارزشيابي ناظرانه و پاسدارانه» بايد مراقب ظهور تك مصداقهاي خرد در انبوهي از جمعيت بود و بايد براي كاوش چنين مصاديقي در تلاش باشيم.
در ادامه نشست دكتر قليپور در ادائه خود با عنوان “درآمدي بر شاخصهاي پايش مرجعيت علمي”، با بيان اينكه به نظر ميرسد براي فهم بهتر مفهوم مرجعيت بايد به سراغ مرجع آن رفت در ابتدا يك تحليل محتوا از بيانات رهبري ارائه كرده و چيستي، چرايي و چگونگي را از بيانات ايشان استخراج نمود. در ادامه به مفهوم محوري مرجعيت علمي يعني توليد علم و پيشتازي در آن پرداخته و گفت: توليد علم، توليد مقاله نيست و ممكن است يك جامعه علمي در توليد مقاله فعال اما وارد كننده و مترجم باشند مانند حوزه علوم انساني كه به گزارش آی-اس-سی، 20% مقالات را از سال 2000 تا 2014 تشكيل داده ولي عملاً زايشي نداشته است. وی با توجه به پيشتازي در علم و ميزان رجوع ديگران در سه حوزه پژوهش، آموزش و نيروي انساني شاخص هایی را پیشنهاد کرد.
در ادامه جلسه دیگر اساتید و صاحبنظران به بحث و تبادل نظر در خصوص نظام ارزيابي و مرجعيت علمي پرداختند.