در تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۲۹ حضرت آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب اسلامی، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درونزا، پیشرو و برونگرا با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخصهای مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشمانداز بیستساله، به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ نمودند.
در تاریخ ۱۳۹۴/۶/۳۱ به استناد مصوبه هیئت وزیران" ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی " جهت راهبری و مدیریت اقتصاد مقاومتی تشکیل شد. جهت عملیاتی سازی اقتصاد مقاومتی، برنامههای ملی ۱۲ گانه اقتصاد مقاومتی به همراه طرحهایشان به تصویب ستاد رسیدند. تحت این ۱۲ برنامه ملی، ستاد اقتصاد مقاومتی مجموعاً ۱۲۱ پروژه اولویت دار را برای ۲۲ دستگاه دولتی (شامل ۱۳ وزارتخانه و ۳ معاونت رئیس جمهور) و یک دستگاه غیردولتی (سازمان صدا و سیما) تصویب نمود.
پیرو ابلاغ پروژههای اولویت دار برای اجرا در سال ۱۳۹۵ طی تصویب نامههای ستاد اقتصاد مقاومتی، در تاریخ ۱۳۹۵/۱/۱۶ وزارت عتف به عنوان دستگاه مجری ۴ پروژه اولویت دار زیر تحت برنامه ملی "توسعه اقتصاد دانش بنیان" تعیین گردید.
مجری |
عنوان پروژه |
ردیف |
معاونت پژوهش و فناوری وزارت عتف |
بازنگری و اصلاح نظام آموزش عالی در جهت ارزشآفرینی و کارآفرینی |
۱ |
معاونت آموزشی وزارت عتف |
تبدیل ۵ دانشگاه و واحد پژوهشی برتر کشور به تراز بینالمللی |
۲ |
معاونت آموزشی وزارت عتف |
طراحی و پیاده سازی نظام آمایش آموزش عالی و پژوهش به منظور ماموریتگرا کردن فعالیتهای موسسات آموزش عالی و پژوهش کشور |
۳ |
معاونت پژوهش و فناوری وزارت عتف |
طراحی الگوی تغییر و ارتقای نقش دانشگاههادر حل مشکلات کلان، دستگاهی و بنگاههای اقتصادی کشور |
۴ |
در نیمه مرداد ماه دبیرخانه هماهنگی پروژههای اقتصاد مقاومتی وزارت عتف تشکیل شد و در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور شروع به فعالیت نمود.
پروژه ۱: بازنگری و اصلاح نظام اموزش عالی کشور در جهت ارزش آفرینی و کارآفرینی
رکن اصلی این پروژه، دانشگاهها هستند که تلاش میکنند با شناخت مأموریت خود و نیز بر مبنای نیازهای بومی مربوطه، ساختارهای آموزشی و پژوهشی خود را به نحوی سازماندهی کنند که مهارتهای نوآوری و کارآفرینی در دانشآموختگان آنها توسعه یافته و حتی گروههای اجتماعی خارج از دانشجویان نیز تحت پوشش آموزشها و حمایتهای مربوطه قرار گیرند؛ اما صرف ایجاد مهارت کارآفرینی در افراد کافی نیست و بایستی انواع بسترهای مختلف برای توسعهی شرکتهای نوپا و بهویژه شرکتهای دانشبنیان فراهم شود. به همین دلیل، دانشگاهها باید با حمایت از نهادهای واسطی همچون شتابدهندهها، مراکز رشد، پارکهای علم و فناوری، دفاتر انتقال فناوری و.. مسیر نهادی توسعۀ این شرکتها را هموار ساخته و به استادان و دانشجویان خود اطمینان دهند که در این مسیر پرخطر، تنها نخواهند ماند.
یکی از شاهراههای استفاده از پتانسیل بالای سرمایههای انسانی توانمند در بخش آموزش عالی کشور، هدایت فعالیتهای آنها به سمت رفع نیازهای کشور و ثروتآفرینی است. پیشبرد این مسیر، مستلزم تغییرات راهبردی در مکانیزمهای آموزشی، پژوهشی و مهارتی دانشگاهها و برقراری تعاملات همافزا با همتایان بینالمللی بخش آموزش عالی کشور است. بدین ترتیب، این پروژه با تمرکز بر نحوهی نقشآفرینی دانشگاهها در نظام دانشبنیان، نگاشت توانمندی بخش غیردولتی در تقویت زیرساختهای مورد نیاز، افق تسهیل فضای دانشگاهی کارآفرین برای تمامی دانشگاهیان، ایجاد مکانیزمهای جذب توانمندی داخلی در ارزشآفرینی و برقراری تعاملات بینالمللی اثربخش، درصدد است تا بنیانهای اقتصاد مقاومتی در بخش آموزش عالی کشور را مستحکمتر سازد.
ایجاد اشتغال برای فارغالتحصیلان دانشگاه، توسعۀ اقتصاد دانشبنیان، بهبود فضای کسب و کار، ایجاد فرهنگ جهادی کار و فعالیت اقتصادی، استفاده از ظرفیتهای بالقوۀ دانشگاهیان و تبدیل آن به بهرهوری بالفعل و همافزایی توان تخصصی دانشگاهی در تقویت رقابتپذیری اقتصاد، از مهمترین دستاوردهای این پروژه محسوب میشود که امید است به مقاومسازی اقتصاد داخلی بیانجامد.
مهمترین اقدامات انجام شده:
ایجاد، ساماندهی و حمایت از شتاب دهندهها در کشور |
برگزاری ۲ دوره جشنواره کسب و کار دانشجویی با همکاری شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان |
برگزاری ۳۰ کارگاه آموزشی و سمینار مرتبط با حوزه کارآفرینی در دانشگاهها، پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد واحدهای فناور، |
برگزاری ۶۲ استارتآپ و پیشبینی و برنامه ریزی برای برگزاری ۷۰ استارت آپ در سال ۱۳۹۶ |
برگزاری رویدادهای استارتآپهای تخصصی (همکاری با وزارت ارتباطات) و سایر وزارتخانهها |
برگزاری هفت جلسه کارگروه تخصصی، تدوین پیشنویس اولیه و امکانسنجی ایجاد دانشگاه کارآفرین به صورت آزمایشی در دانشگاه صنعتی اصفهان و بوشهر |
تدوین و ابلاغ آیین نامه ایجاد مرکز نوآوری در کلیه دستگاهها (دانشگاهها، پژوهشکدهها و پارکهای علم و فناوری |
تدوین آیین نامه ایجاد مرکز نوآوری در کلیه دستگاهها |
تدوین و ابلاغ آیین نامه تأسیس شرکتهای دانش بنیان (رویشی/زایشی) توسط اعضای هیات علمی |
تدوین دستورالعمل برگزاری رویدادهای شتاب (شناسایی و توانمندسازی برتر) |
تعامل با صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک (صحا) در راستای حمایت از شرکتهای مرتبط |
معرفی ۱۲۰ شرکت دانش بنیان برای استفاده از تسهیلات صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک (صحا) |
تعریف شاخص برای خروجیهای مرتبط با دانشگاه کارآفرین |
تدوین و ابلاغ دستورالعمل برگزاری رویدادهای شتاب (شناسایی و توانمندسازی ایدههای برتر) |
صدور مجوز ایجاد سه مرکز نوآوری |
پروژه ۲ : تبدیل پنج دانشگاه و واحد پژوهشی برتر کشور به تراز بین المللی
امروزه نظام دانشگاهی کشور به حدی از رشد و بالندگی رسیده که توان جهشهای بلند بعدی و ورود به حیطۀ ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان را ممکن ساخته است. رشد کمی قابل ملاحظۀ دانشگاهها پس از انقلاب و نزدیک شدن به شرایط اشباع در سالهای اخیر، رشد پراکنده و غیرمنسجم کیفی را نیز به همراه داشته است. افزایش تعداد اساتید ایرانی پراستناد و افزایش سهم ایران از تولید علم برتر از جمله نمودهای این رشد کیفی غیرمنسجم است. با توجه به ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و شکلگیری عزم ملی برای رسیدن به اقتصاد دانشبنیان، ورود دانشگاههای کشور به جمع ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان در شرایط فعلی آموزش عالی به قلهای دستیافتنی و قابل برنامهریزی تبدیل کرده است. اجرای این پروژه بدون شک باعث تحرک و پویایی در سایر دانشگاهها و بدنۀ علمی کشور خواهد شد.
این پروژه به دنبال ایجاد جزایر کیفیت در دانشگاههای کشور است و معیار این کیفیت، بالا بودن رتبۀ دانشگاهها و پژوهشگاههای منتخب در رتبهبندیهای بینالمللی است.
یکی از گامهای اساسی این پروژه آمادهسازی دانشگاهها در ابعاد گوناگون خواهد بود، که عمدتاً حول محور بینالمللی کردن دانشگاهها و اعطای اختیارات ویژه به هیأت امنا و مدیریت آنان و نیز شکل دادن هستههای پژوهشی دارای آزمایشگاههای تحقیقاتی مجهز در تراز جهانی در آنها میباشد. چنین دانشگاهها و پژوهشگاههایی باید امکان جذب بهترین اساتید و دانشجویان را داشته باشند و نیز به عضویت شبکههای بینالمللی کیفیت و تقویت و ساماندهی نظام سلامت و ایمنی پژوهش و رویکردهای زیستمحیطی درآیند؛ به علاوه، هستههای تشکیلشده، هریک بایستی محوریت فعالیت علمی در حوزۀ خود را بر عهده داشته باشند و نباید صرفاً به پژوهشگران داخل دانشگاه خود اکتفا نمایند. آنچه وجه تمایز این دانشگاهها و پژوهشگاههای منتخب خواهد بود، افزایش تعاملات بینالمللی آنها است. این تعاملات از سویی ضرورت تام برای بالا رفتن رتبۀ بینالمللی دانشگاهها به حساب میآیند و از سوی دیگر، امکان رشد واقعی علم و فناوری، بدون تعاملات بینالمللی امکانپذیر نیست.
مهمترین اقدامات انجام شده:
فراخوان ارسال طرح توسط دانشگاهها و مراکز پژوهشی مستعد؛ |
استعلام از دانشگاهها و پژوهشگاههای برتر کشور جهت معرفی دانشمندان برجسته و تشکیل کمیته هدایت و نظارت؛ |
تشکیل جلسه تبیینی و توجیهی با حضور شصت نفر از برجستگان علم و پژوهش معرفی شده؛ |
دریافت پروژههای ۱۶ پژوهشگاه داوطلب ورود به طرح تبدیل ۵ دانشگاه و واحد پژوهشی برتر کشور به تراز بین المللی، |
بررسی و آنالیز و خلاصه سازی ۸۰ درصد طرحها (طرحهای برتر) ؛ |
شاخصهای مهم قرارداد با مراکز منتخب و فرمت اولیه آن تهیه شده است. |
پروژه ۳: طراحی و پیادهسازی نظام آمایش آموزش عالی و پژوهش به منظور مأموریتگرا کردن فعالیتهای مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور
بر پایۀ تجارب بینالمللی ، رشد و توسعۀ اقتصادی مناطق یک کشور یکی از مهمترین مباحث اقتصاد منطقه ای در دهههای اخیر محسوب میشود به نحوی که بررسی رشد و توسعۀ مناطق به عنوان یکی از اهداف مهم دولتهای محلی مورد توجه قرار گرفته است.
اگر چه در سالهای اخیر با پیگیری سیاستها و برنامههای توسعه علمی، خوشبختانه شاهد رشد قابل توجه تولیدات علمی در کشور بوده ایم، ولی آمارها حاکی از آن است که در مناطق مختلف کشور نابرابریهای گستردهای در امر تولید وجود دارد. بنابراین در این پروژه سعی خواهد شد مزیتهای نسبی مناطق کشور دربخشهای عمدۀ اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد لذا با استفاده از ضریب تمرکز مکانی به معرفی فعالیتهای مزیت دار و تحلیل ساختاراقتصادی مناطق کشور پرداخته میشود.
در حقیقت آنچه که میتواند این رشد تولیدات علمی در کشور را به توسعه پایدار کشور گره زده و موجب پویایی و اثربخشی مؤسسات علمی و پژوهشی شود، مدیریت هدفمند و تقاضامحور پژوهش در عرصههای مختلف علمی کشور است. در این راستا مأموریت گرا نمودن دانشگاهها و هدایت انها برای انجام مأموریتهای کلان کشوری و متناسب با توانمندیهای علمی، مزیتهای نسبی، پتانسیلهای منطقه ای و جغرافیایی، نیروی انسانی و براساس آمایش سرزمینی آموزش عالی و پژوهشی الزامی میباشد. در همین راستا از آنجا که سیاست گذاری صحیح برای حوزه آموزش، پژوهش و فناوری نیازمند شناخت وضع موجود و پایش مداوم فعالیتها و دستاوردها است، ساماندهی نظام ملی اطلاعات، پایش و ارزیابی آموزش، پژوهش و فناوری نیز یک الزام ملی به شمار میرود.
مهمترین اقدامات انجام شده:
انجام مطالعه اولیه نظام آمایش و تقسیم نظام آموزش عالی کشور از نظر آمایش سرزمینی به ۱۰ کلان منطقه و تعیین دبیران مناطق؛ |
تدوین و پی گیری تصویب سیاست آمایش آموزش عالی در شورای عالی انقلاب فرهنگی و ابلاغ از طرف رئیس جمهور محترم؛ |
تشکیل کارگروه اقتصاد و اشتغال آموزش عالی؛ |
تشکیل شورای آمایش آموزش عالی و تشکیل ۱۰ جلسه؛ |
تشکیل حدود ۲۰ جلسه در هر یک از کلان مناطق آموزش عالی؛ |
ایجاد زیرساختهای قانونی طرح جامع سنجش و آموزش؛ |
تعیین سیاستهای ساماندهی دانشگاهها در هر منطقه. |
پروژه ۴: طراحی الگوی تغییر و ارتقای نقش دانشگاهها در حل مشکلات کلان دستگاهی و بنگاههای اقتصادی کشور
هدف اصلی از انجام این پروژه، در ابتدای امر، شناسایی وضع موجود شیوهی ارتباط نهادهای آموزش عالی با سایر نهادهای نظام نوآوری (علیالخصوص نهادهای تجاری)، تحلیل دلایل و علل شکستها و موفقیتها در این ارتباطات، شناسایی گلوگاهها و ارائۀ راهکارهای تغییر به سوی وضعیت مطلوب است که در نهایت میتواند منجر به تقویت دانش در اقتصاد کشور، افزایش استحکام درونی اقتصاد از طریق تزریق دانش بومی، بهبود وضعیت اقتصادی جامعه از طریق ایجاد مشاغل دارای ارزش افزودهی بالاتر و افزایش نقش آحاد جامعه در اقتصاد به وسیلهی فعالیت شرکتهای دانشبنیان خصوصی شود. این موضوع برای کشوری مانند ایران که جمعیت بسیاری از نخبگان و فرهیختگان را در بستر دانشگاه میبیند، اهمیت دوچندانی دارد.
مخاطب اصلی این پروژه، دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی میباشند. به عبارت دیگر، برای برآوردن اهداف اقتصاد مقاومتی، ضرورت دارد که دانشگاهها بتوانند از نظر اقتصادی تأمین شوند. تأمین اقتصادی بایستی به جای اتکای صرف به بودجهی دولتی، از طریق ارزشآفرینی خود آنها و تأمین نیازهای واقعی بخشهای اقتصادی جامعه صورت پذیرد و نکتهی کلیدی آن است که ارزش آفرینی دانشگاهها و ارتباط آنها با صنعت، هرچند ممکن است به نفع خود آنها باشد اما طرف دوم یعنی سازمانها و صنایع کشور از این ارتباط بیشتر سود خواهند برد و لذا مخاطب بعدی این پروژه نیز آنها هستند.
دانشگاهها از طریق تولید دانش و فناوری، بهبود کارایی و افزایش بهره وری میتوانند به دولت برای بیرون آمدن کشور از رکود اقتصادی و مشکلات موجود دستگاهی کمک کنند. شاید بتوان گفت که علت عدم موفقیت کامل ارتباط صنعت و دانشگاه در گذشته، فقدان نهادهای واسط بوده است. به عبارت دیگر، در دهههای قبلی گمان میرفت که ارتباط و عقد قراردادهای مستقیم بین دانشگاه و صنعت، حلال مشکلات است. اما بعداً مشخص شد که علاوهبر این دو نهاد که عرضهکننده و متقاضی اصلی دانش هستند، نهادهای متعدد دیگر و زیرساختهای متنوعی مورد نیاز است و باید همگی در قالب یک نظام منسجم و به شکل سیستماتیک تلاش کنند تا دانش از عرصهی تولید علم به مرحلهی کاربرد و عمل برسد.
مهمترین اقدامات انجام شده:
الحاقیه آئین نامه فرصت مطالعاتی در حوزه صنعت تدوین گردید. |
پیش نویس آئین نامه کارآموزی کلیه دانشجویان در کلیه رشتهها تدوین گردید |
آئین نامه فرصت مطالعاتی در حوزه صنعت تدوین و ابلاغ گردید. |
دستورالعملهای ایجاد آزمایشگاه مرکزی و تشکیل شورای ایمنی، بهداشت و محیط زیست به کلیه موسسات آموزش عالی ابلاغ شده است. |
شیوه نامه اجرائی آئین نامه فرصت مطالعاتی در حوزه صنعت تدوین و ابلاغ گردید. |
طراحی نرم افزار جدید به منظور ارتقای تعامل دانشگاهها با درگاه وزارت عتف و ورود اطلاعات ۱۴۵۱ آزمایشگاه در سامانه |
اطلاعات ۱۴۵۱ آزمایشگاه در سامانه ثبت شده است. |
انعقاد تفاهم نامه بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت |
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور کانون تفکر در زمینه سیاستپژوهی و سیاستسازی علم، پژوهش و فناوری در سطح ملی.