دبیرخانه اقتصاد مقاومتی وزارت عتف

پروژه ۱: بازنگری و اصلاح نظام اموزش عالی کشور در جهت ارزش­ آفرینی و کارآفرینی

رکن اصلی این پروژه، دانشگاه‌ها هستند که تلاش می­کنند با شناخت مأموریت خود و نیز بر مبنای نیازهای بومی مربوطه، ساختارهای آموزشی و پژوهشی خود را به نحوی سازمان­دهی کنند که مهارت­های نوآوری و کارآفرینی در دانش­آموختگان آن­ها توسعه یافته و حتی گروه­های اجتماعی خارج از دانشجویان نیز تحت پوشش آموزش­ها و حمایت­های مربوطه قرار گیرند؛ اما صرف ایجاد مهارت کارآفرینی در افراد کافی نیست و بایستی انواع بسترهای مختلف برای توسعه­ی شرکت­های نوپا و به­ویژه شرکت‌های دانش­بنیان فراهم شود. به همین دلیل، دانشگاه­ها باید با حمایت از نهادهای واسطی همچون شتاب­دهنده­ها، مراکز رشد، پارک­های علم و فناوری، دفاتر انتقال فناوری و.. مسیر نهادی توسعۀ این شرکت­ها را هموار ساخته و به استادان و دانشجویان خود اطمینان دهند که در این مسیر پرخطر، تنها نخواهند ماند.

یکی از شاه­راه­های استفاده از پتانسیل بالای سرمایه­های انسانی توانمند در بخش آموزش عالی کشور، هدایت فعالیت­های آن­ها به سمت رفع نیازهای کشور و ثروت­آفرینی است. پیشبرد این مسیر، مستلزم تغییرات راهبردی در مکانیزم­های آموزشی، پژوهشی و مهارتی دانشگاه­ها و برقراری تعاملات هم­افزا با همتایان بین­المللی بخش آموزش عالی کشور است. بدین ترتیب، این پروژه با تمرکز بر نحوه­ی نقش­آفرینی دانشگاه­ها در نظام دانش­بنیان، نگاشت توانمندی بخش غیردولتی در تقویت زیرساخت­های مورد نیاز، افق تسهیل فضای دانشگاهی کارآفرین برای تمامی دانشگاهیان، ایجاد مکانیزم­های جذب توانمندی داخلی در ارزش­آفرینی و برقراری تعاملات بین­المللی اثربخش، درصدد است تا بنیان­های اقتصاد مقاومتی در بخش آموزش عالی کشور را مستحکم­تر سازد.

ایجاد اشتغال برای فارغ­التحصیلان دانشگاه، توسعۀ اقتصاد دانش­بنیان، بهبود فضای کسب و کار، ایجاد فرهنگ جهادی کار و فعالیت اقتصادی، استفاده از ظرفیت­های بالقوۀ دانشگاهیان و تبدیل آن به بهره­وری بالفعل و هم­افزایی توان تخصصی دانشگاهی در تقویت رقابت­پذیری اقتصاد، از مهم­ترین دستاوردهای این پروژه محسوب می­شود که امید است به مقاوم­سازی اقتصاد داخلی بیانجامد.

مهم‌ترین اقدامات انجام شده:

پروژه ۲ : تبدیل پنج دانشگاه و واحد پژوهشی برتر کشور به تراز بین المللی

امروزه نظام دانشگاهی کشور به حدی از رشد و بالندگی رسیده که توان جهش­های بلند بعدی و ورود به حیطۀ ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان را ممکن ساخته است. رشد کمی قابل ملاحظۀ دانشگاه­ها پس از انقلاب و نزدیک شدن به شرایط اشباع در سال­های اخیر، رشد پراکنده و غیرمنسجم کیفی را نیز به همراه داشته است. افزایش تعداد اساتید ایرانی پراستناد و افزایش سهم ایران از تولید علم برتر از جمله نمودهای این رشد کیفی غیرمنسجم است. با توجه به ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و شکل­گیری عزم ملی برای رسیدن به اقتصاد دانش­بنیان، ورود دانشگاه­های کشور به جمع ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان در شرایط فعلی آموزش عالی به قله­ای دست­یافتنی و قابل برنامه­ریزی تبدیل کرده است. اجرای این پروژه بدون شک باعث تحرک و پویایی در سایر دانشگاه­ها و بدنۀ علمی کشور خواهد شد.

این پروژه به دنبال ایجاد جزایر کیفیت در دانشگاه­های کشور است و معیار این کیفیت، بالا بودن رتبۀ دانشگاه­ها و پژوهشگاه­های منتخب در رتبه­بندی­های بین­المللی است.

 یکی از گامهای اساسی این پروژه آماده­سازی دانشگاه‌ها در ابعاد گوناگون خواهد بود، که عمدتاً حول محور بین­المللی کردن دانشگاه­ها و اعطای اختیارات ویژه به هیأت امنا و مدیریت آنان و نیز شکل دادن هسته­های پژوهشی دارای آزمایشگاه­های تحقیقاتی مجهز در تراز جهانی در آن­ها می­باشد. چنین دانشگاه­ها و پژوهشگاه­هایی باید امکان جذب بهترین اساتید و دانشجویان را داشته باشند و نیز به عضویت شبکه­های بین­المللی کیفیت و تقویت و سامان­دهی نظام سلامت و ایمنی پژوهش و رویکردهای زیست­محیطی درآیند؛ به علاوه، هسته­های تشکیل­شده، هریک بایستی محوریت فعالیت علمی در حوزۀ خود را بر عهده داشته باشند و نباید صرفاً به پژوهش­گران داخل دانشگاه خود اکتفا نمایند. آنچه وجه تمایز این دانشگاه­ها و پژوهشگاه­های منتخب خواهد بود، افزایش تعاملات بین­المللی آن­ها است. این تعاملات از سویی ضرورت تام برای بالا رفتن رتبۀ بین­المللی دانشگاه­ها به حساب می­آیند و از سوی دیگر،  امکان رشد واقعی علم و فناوری، بدون تعاملات بین­المللی امکان­پذیر نیست.

مهم‌ترین اقدامات انجام شده:

پروژه ۳: طراحی و پیاده­سازی نظام آمایش آموزش عالی و پژوهش به منظور مأموریت­گرا کردن فعالیت­های مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور

بر پایۀ تجارب بین­المللی ، رشد و توسعۀ اقتصادی مناطق یک کشور یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصاد منطقه ای در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود به نحوی که بررسی رشد و توسعۀ مناطق به عنوان یکی از اهداف مهم دولت‌های محلی مورد توجه قرار گرفته است.

اگر چه در سال­های اخیر با پیگیری سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه علمی، خوشبختانه شاهد رشد قابل توجه تولیدات علمی در کشور بوده ایم، ولی آمارها حاکی از آن است که در مناطق مختلف کشور نابرابری‌های گسترده­ای در امر تولید وجود دارد. بنابراین در این پروژه سعی خواهد شد مزیت­های نسبی مناطق کشور دربخش­­های عمدۀ اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد لذا با استفاده از ضریب تمرکز مکانی به معرفی فعالیت‌های مزیت دار و تحلیل ساختاراقتصادی مناطق کشور پرداخته می­شود.

در حقیقت  آنچه که می‌تواند این رشد تولیدات علمی در کشور را به توسعه پایدار کشور گره  زده و موجب پویایی و اثربخشی مؤسسات علمی و پژوهشی شود، مدیریت هدفمند و تقاضامحور پژوهش در عرصه‌های مختلف علمی کشور است. در این راستا مأموریت گرا نمودن دانشگاه‌ها و هدایت انها برای انجام مأموریت‌های کلان کشوری و متناسب با توانمندی­های علمی، مزیت­های نسبی، پتانسیل‌های منطقه ای و جغرافیایی، نیروی انسانی و براساس آمایش سرزمینی آموزش عالی و پژوهشی الزامی می‌باشد. در همین راستا  از آنجا که سیاست گذاری صحیح برای حوزه آموزش، پژوهش و فناوری نیازمند شناخت وضع موجود و پایش مداوم فعالیت­ها و دستاوردها است، ساماندهی نظام ملی اطلاعات، پایش و ارزیابی آموزش، پژوهش و فناوری نیز یک الزام ملی به شمار می‌رود.

مهم‌ترین اقدامات انجام شده:

پروژه ۴: طراحی الگوی تغییر و ارتقای نقش دانشگاه‌ها در حل مشکلات کلان دستگاهی و بنگاه‌های اقتصادی کشور

هدف اصلی از انجام این پروژه، در ابتدای امر، شناسایی وضع موجود شیوه­ی ارتباط نهادهای آموزش عالی با سایر نهادهای نظام نوآوری (علی­الخصوص نهادهای تجاری)، تحلیل دلایل و علل شکست­ها و موفقیت­ها در این ارتباطات، شناسایی گلوگاه­ها و ارائۀ راه­کارهای تغییر به سوی وضعیت مطلوب است که در نهایت می­تواند منجر به تقویت دانش در اقتصاد کشور، افزایش استحکام درونی اقتصاد از طریق تزریق دانش بومی، بهبود وضعیت اقتصادی جامعه از طریق ایجاد مشاغل دارای ارزش افزوده­ی بالاتر و افزایش نقش آحاد جامعه در اقتصاد به وسیله­ی فعالیت شرکت­های دانش­بنیان خصوصی شود. این موضوع برای کشوری مانند ایران که جمعیت بسیاری از نخبگان و فرهیختگان را در بستر دانشگاه می­بیند، اهمیت دوچندانی دارد.

مخاطب اصلی این پروژه، دانشگاه­ها و مؤسسات پژوهشی می­باشند. به عبارت دیگر، برای برآوردن اهداف اقتصاد مقاومتی، ضرورت دارد که دانشگاه­ها بتوانند از نظر اقتصادی تأمین شوند. تأمین اقتصادی بایستی به جای اتکای صرف به بودجه­ی دولتی، از طریق ارزش­آفرینی خود آن­ها و تأمین نیازهای واقعی بخش­های اقتصادی جامعه صورت پذیرد و نکته­ی کلیدی آن است که ارزش آفرینی دانشگاه­ها و ارتباط آن­ها با صنعت، هرچند ممکن است به نفع خود آن­ها باشد اما طرف دوم یعنی سازمان­ها و صنایع کشور از این ارتباط بیشتر سود خواهند برد و لذا مخاطب بعدی این پروژه نیز آن­ها هستند.

دانشگاه­ها از طریق تولید دانش و فناوری، بهبود کارایی و افزایش بهره وری می‌توانند به دولت برای بیرون آمدن کشور از رکود اقتصادی و مشکلات موجود دستگاهی کمک کنند. شاید بتوان گفت که علت عدم موفقیت کامل ارتباط صنعت و دانشگاه در گذشته، فقدان نهادهای واسط بوده است. به عبارت دیگر، در دهه­های قبلی گمان می­رفت که ارتباط و عقد قراردادهای مستقیم بین دانشگاه و صنعت، حلال مشکلات است. اما بعداً مشخص شد که علاوه­بر این دو نهاد که عرضه­کننده و متقاضی اصلی دانش هستند، نهادهای متعدد دیگر و زیرساخت­های متنوعی مورد نیاز است و باید همگی در قالب یک نظام منسجم و به شکل سیستماتیک تلاش کنند تا دانش از عرصه­ی تولید علم به مرحله­ی کاربرد و عمل برسد.

مهم‌ترین اقدامات انجام شده:

‪