فروم تخصصی بررسی «انتظارات متقابل و الگوی تعامل مناسب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی» روز دوشنبه ۲۸ آبان‌ماه ۱۳۹۷ با حضور دکتر وحید احمدی، مشاور وزیر علوم و رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دکتر حسین رحیمی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، دکتر علی‌اصغر پورعزت، عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و دکتر رضا نقی‌زاده، عضو هیأت علمی مرکز، به عنوان اعضای اصلی فروم، در مرکز برگزار شد.
در این فروم که از مجموعه نشست‌های حوزه آمایش آموزش عالی کشور بود، مواردی همچون رابطه وزارت علوم با دانشگاه‌ها از منظر سلسله مراتب در ایران، انتظارات متقابل وزارت علوم و دانشگاه از هم و تغییرات لازم در ساختار حکمرانی آموزش عالی کشور برای تعامل بهتر وزارت علوم و دانشگاه، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
دکتر نقی‌زاده، به عنوان دبیر فروم، در ابتدا به برنامه‌ریزی میز حکمرانی علم، فناوری و نوآوری که در مرکز تحقیقات سیاست علمی با حمایت وزارت علوم صورت گرفته، اشاره کرد و گفت: تا پایان سال، برگزاری ۱۰ نشست در حوزه حکمرانی منطقه‌ای آموزش عالی و با محوریت سند آمایش آموزش عالی را پیش‌بینی کرده‌ایم.
در ادامه دکتر رحیمی در رابطه با بحث استقلال دانشگاه‌ها و رابطه وزارت علوم با آنها به بیان نکاتی پرداخت و گفت: بحث استقلال، موضوع قدیمی در آموزش عالی است، حتی قبل از آنکه بحث هیأت امنا مطرح باشد.
وی در ادامه استفاده از واژه خوداتکایی به جای استقلال را مناسب‌تر عنوان کرد و افزود: در ادبیات اجتماعی-سیاسی ما استقلال معنای متفاوتی از آنچه در این بحث مدنظر است دارد و آنچه ما به دنبال آن هستیم به واژه خوداتکایی نزدیک است. واژه استقلال در نوع ارتباطی که مراکز آموزش عالی دولتی با وزارت علوم و دولت دارند، فاقد معنای مؤثر است.
دکتر رحیمی با بیان اینکه از ابتدا هدف از تشکیل هیأت امنا این بود که دانشگاه‌ها بتوانند نهاد تصمیم‌گیرِ اصلی برای خود باشند و از زمان شکل‌گیری آنها این فرصت برای دانشگاه‌ها فراهم شد که در جهت خوداتکایی حرکت کنند، اظهار کرد: به نظر من، به دلیل وجود ضعف و فقدان استقلال لازم در هیأت امنا، دانشگاه‌ها تا الان نتوانسته‌اند از این فرصت استفاده کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس، وجود طیف متنوع از مؤسسات آموزش عالی را به عنوان دلیل دیگر در دست نیافتن به خوداتکایی دانست و بیان داشت: وجود این تنوع این الزام را به وجود می‌آورد که قبل از دادن حکم کلی برای خوداتکایی، یک دسته‌بندی برای این حجم وسیع از موسسات صورت گیرد.
وی همچنین به فقدان آمادگی لازم دانشگاه‌ها، برای هدایت برنامه‌های جدید آموزش عالی اشاره کرد و گفت: بنده به یاد ندارم که برنامه‌ای از دانشگاه، به یک برنامه ملی تبدیل شده باشد. در واقع تمام مفاهیم و برنامه‌های جدیدی که در آموزش عالی مطرح بوده توسط همان نیروهای دانشگاهی است اما زمانی که در موقعیت وزارت علوم یا سازمان مدیریت قرار گرفتند.
وی خاطرنشان کرد: ما باید به این فکر باشیم که نوعی روابط اصلاح شده را بین نهادهای مرکزی پیشنهاد دهیم.
دکتر رحیمی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بیان انتظارات متقابل دانشگاه‌ها و وزارت علوم پرداخت و در پیشنهادهای خود به مواردی مانند، داشتن سیاست‌های زمان‌دار، تقویت، بازآرایی و بازپردازی هیأت‌های امنا، احیا هیأت‌های امنای منطقه‌ای، مشارکت دانشگاهیان و پیشکسوتان در انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها، واگذاری بخشی از برنامه‌های کلان ملی در حوزه علم و فناوری به دانشگاه‌های منتخب و ایجاد نظام علمی ارگانیک و زنده اشاره کرد.
دکتر پورعزت با اشاره به سابقه تاریخی تحت سلطه بودن مردم ایران و وجود عادت تصمیم‌گیری برای آنها اشاره کرد و گفت: در واقع سئوال این است با وجود سیطره‌ای که وزارت علوم بر دانشگاه‌ها دارد چطور می‌توان از دانشگاه‌ها توقع داشت مثلاً در خصوص بودجه، خوداتکا بشوند؟
وی با تأکید بر اینکه افراد سیاسی الزاماً علمی نیستند، گفت: بر چه مبنایی افراد سیاسی این حق را دارند که درباره افرادی که اهل دانش و تفکر در علم و دین هستند، تصمیم بگیرند؟ اینجا باید علم و حجت‌های علمی بین خبرگان و پیشکسوتان دانشگاهی تصمیم‌گیرنده باشد، خبرگان و پیشکسوتانی که از جاه‌طلبی و مظاهر دنیا گسسته شده‌اند.
وی با بیان اینکه دانشگاه اصلاح‌کننده دولت و عملکرد قدرت‌ها در جامعه است و باید قدرت ارزیابی عملکرد در اختیار آنها باشد، افزود: دانشگاه‌ها باید مستقل باشند تا بتوانند نقش خود را به عنوان حلقه دوم یادگیری ایفا کنند.
عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران ادامه داد: وجود هیأت امنا خوب است اما باید بدانیم اعضای آن از چه کسانی تشکیل شده است. این افراد باید ذی‌صلاح، متخصص و شجاع باشند.
وی تصریح کرد: ما نیاز به نهادی داریم که مسئولیت تصمیم‌گیری خود را بر عهده گیرد و در صورت نیاز عذرخواهی کند.
دکتر پورعزت همچنین در ادامه این نشست، بر غیرکارکردی بودن پیچیدگی‌های موجود در ساختار آموزش عالی کشور، تأکید و در بخش دیگری از صحبت‌های خود بر وجود بروکراسی‌هایی که گاهی حافظ بقای خود هستند، انتقاد کرد.
در ادامه، دکتر احمدی نیز به بیان دیدگاه خود درباره رابطه وزارت علوم و دانشگاه پرداخت و توضیح داد: در رابطه با استقلال دانشگاه‌ها، مشکل دیگر این است که در مجموعه آموزش عالی به نوعی تفرق وجود دارد و ما شاهد مجموعه‌ای از تصمیم‌گیرندگان هستیم. در واقع حتی اگر از بحث استقلال بگذریم، آن تمرکز لازم برای تصمیم‌گیری در این مجموعه دیده نمی‌شود.
رئیس مرکز، عدم وجود ترکیب مناسب در هیأت‌های امنا را دلیل نبود بهره کافی دانست و افزود: ما باید با در نظر داشتن واقعیت موجود، برای رسیدن به استقلال، مرحله به مرحله پیش برویم و شرایط را پیچیده‌تر نکنیم. در این خصوص باید بدنه دانشگاه، جامعه، مجلس و دولت آمادگی لازم برای حصول استقلال را داشته باشند.
وی در توضیح انتظاراتی که از هیأت امنا وجود دارد بیان داشت: هیأت امنا در انجام وظایف خود دچار پیچیدگی‌های زیادی شده است و باید جایگاه خود را پیدا کند.
دکتر احمدی در جهت تسهیل‌گری امور پیشنهاد داد: به نظر من در مرحله اول باید نواقص هیأت‌های امنا را رفع کنیم، در این رابطه نیاز است اختیارات بسیار زیادی که در وزارتخانه متمرکز شده واگذار شود. یعنی وزارتخانه بپذیرد که بخشی از آنها را به دانشگاه‌های سطح یک واگذار کند.
مشاور وزیر در بخش دیگری از صحبت‌ها خود در خصوص انتظارات متقابل وزارت علوم و دانشگاه‌ها گفت: با وجود آنکه دانشگاه‌ها می‌توانند تا حدی استقلال و خودگردانی داشته باشند اما در نهایت این نقش وزارتخانه است که ارتباطات و یکپارچگی لازم را فراهم کند و این انتظاری است که دانشگاه از وزارتخانه دارد؛ در مقابل دانشگاه نیز باید هماهنگ با برنامه‌های وزارت علوم، ظرفیت‌سازی کند.
در انتهای این نشست شرکت‌کنندگان به تبادل نظر با اعضای فروم پرداختند.
درج دیدگاه